Μερική αναφορά των φυσικών, μυθικών, ιστορικών, λαογραφικών, πολιτισμικών κ.α. της κωμοπόλεως Λίμνης ( Ελυμνίου ) Ευβοίας.
Γράφει ο Δημήτρης Αποστόλου - « Ελύμνιος »
( συνέχεια από το προηγούμενο 29/3/’25 )
Η Επανάσταση
Διασπορά κι΄επανάκαμψη
Ωστόσο τα πλοία - τα « ξύλινα τείχη » - σώζουν την πλειονότητα των κατοίκων, μεταφέροντάς τους στη Σκιάθο, στις Σποράδες, στην Άιγινα και σε λοιπά Αιγαιοπελαγίτικα νησιά. Εκεί θα παραμείνουν ως την απελευθέρωση του πατρογονικού τους νησιού της Ευβοίας ( θεωρητικά το 1830 - ουσιαστικά όμως το 1833 ), οπότε και επανακάμπτουν σταδιακά μέχρι τα μισά του αιώνα για να επανοικοδομήσουν τη νέα τους απελευθερωμένη Λίμνη. Και τούτο πράττουν με την τέλεση πάνδημης Λιτανείας ( Κυριακή της Δεήσεως - Ε΄των Νηστειών ), που εθιμικά τελείται ως σήμερα...
Στα καράβια ξανά!..
Η πατρογονική ναυτική τους κληρονομιά, ωθεί τους Λιμνιώτες ξανά προς την θάλασσα... Τότε ξεκινάνε και τα « χρυσά χρόνια » της ιστιοφορούσας Λίμνης, με πλήθος σκαφών διάφορων τύπων, που τα περισσότερα εξ΄αυτών ναυπηγούνται σε Λιμνιώτικους ταρσανάδες και ταξιδεύουν εμπορικά σε Μεσογειακούς και Μαυροθαλασσίτικους δρόμους, κομίζοντας πλούτο στον τόπο κι΄ευμάρεια. Ήτανε όντως τα « καλά χρόνια του Λύμνι »!.. Στις αρχές του 20ου αι., καθώς επικρατούν ολοένα, το μέταλλο, η μηχανή κι΄ο ατμός, ( διαδεχόμενα τα ιστία που παρακμάζουν ), η Λίμνη πρωτοστατεί και στην απόκτηση ατμοπλοίων. Η συνέχεια όμως δεν θα είναι μακρά, αφού ο ορυκτός μαγνησίτης ( λευκόλιθος ) της στεριάς, προσέφερε τώρα προτιμότερη κι΄ασφαλέστερη εργασία από εκείνη της ξενιτειάς κι΄απ΄τους κινδύνους της θάλασσας... Παρ΄όλα αυτά, ικανός αριθμός ναυτικών Λιμνιωτών θα συνεχίσει το πατρογονικό επάγγελμα επανδρώνοντας τα πλοία της Ελληνικής και Παγκόσμιας ναυτιλίας με αξιωματικούς και πληρώματα, καπεταναίους και ναύτες, ασυρματιστές, λοστρόμους, μηχανικούς, θερμαστές, σε ποντοπόρα ταξίδια ανά την υδρόγειο.
Η καταγωγή των « καραβάδων »
Η ενασχόληση των Λιμνιωτών με την θάλασσα είχε ως συνέπεια να τους προσκολληθεί από νωρίς η παρωνυμία των « καραβάδων »... Ο καταξιωμένος μας Αγιαννιώτης λαογράφος Δημήτρης Σέττας, μελετώντας Ευβοϊκές ιδιαιτερότητες, το θέμα της Λίμνης τ΄αφήνει απείραχτο, σχολιάζοντας πως από μόνο του αποτελεί μια « παραξενιά » μες΄τον λοιπό βορ. Ευβοϊκό περίγυρο, χρήζοντας μιας ξέχωρης που στόχευε έρευνας ( όπως έπραξε με την επίσης ναυτική Κύμη ), αλλά που ατυχώς στερήθηκε η Λίμνη με τον αδόκητο θάνατό του...Παλιότεροι συγγραφείς της Λίμνης - βασικά ο ιστορικός Νικόλαος Μπελλάρας κι΄ο ιστοριοδίφης πλοίαρχος Ιωάννης Βρυσιώτης - στηριζόμενοι σε ερευνητικά στοιχεία ( κυρίως λαογραφικά ), υποστήριξαν την Αιγαιοπελαγίτικη καταγωγή των Λιμνιωτών από νησιά του ανατολικού - βορείου ή και νοτίου Αιγαίου ( όπως Δωδεκανήσων κ.α.). Απόψεις λογικοφανείς μεν...προσδοκούσες την επιστημονικότερη εξακρίβωση δε.. ( Οι απόψεις - ιδιαίτερα του Μπελλάρα - περί της Σαμιώτικης καταγωγής των Λιμνιωτών, έχουν υποστεί αυστηρή επιστημονική κριτική ). Σε μια ευρεία χρονική περίοδο, από τα όψιμα Βυζαντινά ( Παλαιολόγια ) χρόνια, ( Λικάριο - εποικισμοί ), τα Φραγκοκρατούμενα και τα πρώτα Οθωμανικά, εμφανίζονται επωνυμίες κατοίκων της Λίμνης ( ιδιαίτερα στα μόλις Οθωμανικά της Εύβοιας του 1474 ) που μας βάζουν σε σκέψεις ως προς την προέλευσή τους. Σίγουρα όμως μπορούμε να υποστηρίξουμε πως ήταν το αποτέλεσμα πολλαπλών μετακινήσεων πληθυσμών ( μετοικισμών και εποικισμών ) πάνω σε δυναμικά της κάθε εποχής γεγονότα... Αλλά και κατά τους χρόνους του Αλή των Ιωαννίνων υπάρχουν στοιχεία πως και Ηπειρώτες της Πίνδου για διάφορους λόγους ( συνήθως αντιπαραθετικούς - φορές και συναινετικούς - σχετιζομένους μετά του αυτόνομου Πασαλικίου του Αλή ), εγκατεστάθησαν στην « Αληπασιάδικη » Λίμνη. Στα χρόνια πάλι της απελευθέρωσης της Ευβοίας ( και της Λίμνης ) από τους Τούρκους - και κατά την επανάκαμψη ( που προαναφέρθηκε ) των επήλυδων στις εστίες τους, προσήλθαν και λοιπές οικογένειες νησιωτών μαζί με τους επιστρέψαντες και εγκατεστάθησαν στην Λίμνη, αιμοδοτώντας τον πληθυσμό της.
Επωνυμίων συσχετισμοί
Ο ιστορικός του « Ελυμνίου » Ν. Μπελλάρας, σε ερευνητική του αναφορά οικογενειών της Λίμνης που ανιχνεύονται και στην Λήμνο, καταλογραφεί και παραλληλίζει 26 επωνυμίες, εικάζοντας ότι πρόκειται περί προγονικών Λημνίων εποίκων, τους οποίους είχε μετοικίσει στην βορ. Εύβοια κατά το 1275-΄78 ο Ιππότης Λικάριο, κατά την κατάληψη της Λήμνου. Και κατά τον ίδιο ομοίως τρόπο απαριθμεί και παραλληλίζει 92 επωνυμίες της Λίμνης και Σάμου, εκφράζοντας αυτή την φορά την γνώμη πως πρόκειται περί Σαμίων εποίκων στον τόπο μας κατά το διάστημα 1561 - 1580 σχετιζομένων με τα Σαμιακά γεγονότα του Καπουδάν Κιλίτζ Αλή και Νικολάου Σαρακίνη. Απ΄το αντικρυνό της Σάμου Κουσάντασι και τα ενδότερα Σώκια θα παραλληλίσει περί τις 20 επωνυμίες παρομοιάζουσες με του Ελυμνίου, αλλά και εκ Μυτιλήνης, Ρόδου, Σκοπέλου κ.α. τόπων προσομοιάζουσες...Και η προσομοίωση επιχειρήθηκε με την συγκριτική ματιά του Καταλόγου του καταρτισθέντος με τις επωνυμίες των « 145 προνομιούχων οικογενειών » της απελεύθερης Λίμνης, οικογένειες παλαιές που κατοικούσαν επί - και προ της Επαναστάσεως - στον τόπο μας.
1474
Ποιοί ήταν όμως οι οικήτορες του άνω ( πρώην « Καστρινού » καταστραφέντος Ελυμνίου ), αναμέσω του 1278 ( Λήμνος - Λικάριο ) και 1580 ( γεγονότα Σαμιακά; )... Οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα του 1474 ( φεύγουν οι Βενετοί - μπαίνουν οι Τούρκοι ) μας δίνουν επωνυμικά 44 φορολογούμενες οικογένειες. Και ειλικρινά - με μεγάλη προσπάθεια - μπορεί ν΄ανιχνεύσει κανείς ανάμεσα από μη συνηθιζόμενα της Λίμνης επώνυμα ( π.χ. Μπαλαμπάσας, Μπαλαμπάνης, Τραγοπέτρος, Μπακαλόρας, Κομπάλας κ.α. ), να εντοπίσει...τις παλαιές οικογένειες των Νικόλα Αγγελινού ( Ευαγγελινού - Φλώκου ), Γιάννη Μακρή και Κυριάκο Τούρκο ( πατριδωνυμικό προσηγορικό - με τα μετέπειτα προστιθέντα δεύτερα συνθετικά του ). Κατά τα άλλα, καθώς η καταγωγή των « καραβάδων » της Λίμνης επιχειρήθηκε ( εν συντομία εδώ ) να προσεγγιστεί...δεν παύει να παραμένει ενδιαφέρον θέμα προς εκτενέστερη έρευνα. Και τα παιδιά της Λίμνης σπουδάζουν...
( Συνεχίζεται )
Δ.Α. - « Ελύμνιος
Στην φωτογραφία : Νάβα « Ομόνοια » - 1870 ( περίπου ), του Λιμνιώτη πλοιάρχου ( και προγόνου ) Σταμούλη Αντωνίου. Το πρότυπο, ελαιογραφία σε τσίγκο του θαλασσογράφου Αλειφαντή - ( Ιστορικό & Λαογραφικό Μουσείο Λίμνης ). Εδώ, σε ακουαρέλα του Κ. Τσιφόρου. Ο Ελύμνιος Σταμούλης Αντωνίου του Ανδρέου, είχε νυμφευθεί το 1867 την 22άχρονη Λιμνιώτισσα Σταμούλα Δούκα Αναγνώστου, που η μητέρα της Κονδύλω Κωνσταντίνου ήταν από τα Φύλλα της Χαλκίδος. Της οικογενείας Κωνσταντίνου ήταν ο αγωνισθείς υπό τον Αγγελή Γωβιό και Νικόλαο Κριεζώτη, Βασίλειος Κωνσταντίνου ( ή « Κοροπίτσας » ). Η Κονδύλω υπήρξε συγγενεύουσα μετά της Φυλλαριώτικης οικογένειας Βώκου ( Μιαούλη ), ενώ και η μητέρα του συζύγου της Σταμούλη, Μαντλή Μαντελή φέρεται συγγενεύουσα μετά της Φυλλαριώτικης οικογένειας Μαντά ( επίσης συγγενικής οικογένειας των Βωκαίων-Μιαούληδων ). Σχέσεις μετά αυτών των Φυλλαριώτικων οικογενειών, είχε και ο Λιμνιώτης Καπετάν Αγγελής « Γωβγίνας », ως νυμφεύσας την αδελφή αυτού μετά του αγωνιστού Φυλλαριώτου Κων/νου Ράγκου ( σε συμφυρμό « Κωστόραγκου » ). Η σχολιαστική αυτή αναφορά ( μείξη έρευνητικών στοιχείων και οικογενειακών παραδόσεων ), δίδεται ως ένα και μόνο παράδειγμα, για να κατανοηθεί το δαιδαλώδες και επίπονο έργο της προαναφερθείσης ερεύνης περί της καταγωγής της πλειάδος των διάσπαρτων οικογενειών του παρελθόντος που συνοικίσθησαν στο Ελύμνιο - ( « καταγωγή των καραβάδων » ) - από τα παράλια, τα νησιά του Αρχιπελάγους...και όχι μόνο. Το να τα τραγουδάς ή και να τα χορεύεις φολκλορικά αυτά τα πράγματα, είναι η εύκολη πλευρά. Το να τα ερευνήσεις, να τα καταγράψεις, να τα οργανώσεις και να τα παρουσιάσεις...είναι η δύσκολη - και αυτό πράττω ολοζωής... Η « παραξενιά » που τόνισε ο Σέττας για την Λίμνη, θα φανεί εντονότερη στις συνέχειες που θα ακολουθήσουν, με τα γλωσσικά, τα εθιμικά, τις παιδιές, τις ενασχολήσεις, τις κοινωνικές συμπεριφορές κ.α..
( Η φωτό είναι της Ανθής Αποστόλου ).
Ο ίδιος